Po kilku latach mieszkania w Turcji miałam okazję wielokrotnie korzystać z różnych usług medycznych. O moich doświadczeniach opowiem w innym artykule, w tym natomiast chciałabym nieco przybliżyć historię i zmiany w tureckiej służbie zdrowia.

Zacznijmy od Konstytucji Republiki Turcji. Według artykułu 56.: „Państwo zapewnia każdemu życie w zdrowiu fizycznym i psychicznym; Organizuje instytucje zdrowia w celu planowania i świadczenia usług z jednego źródła w celu osiągnięcia współpracy poprzez zwiększenie oszczędności i efektywności zasobów ludzkich i materialnych. Państwo wypełnia ten obowiązek poprzez korzystanie i nadzór nad instytucjami zdrowotnymi i społecznymi sektora publicznego i prywatnego”. Znajduje się tam także zapis o założeniu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. W artykule 60. widnieje zapis o tym, że:  „Każdy ma prawo do zabezpieczenia społecznego, a państwo podejmuje niezbędne środki i powołuje organizację zapewniającą to bezpieczeństwo”.

Lata 1920-1945

W tym krótkim artykule skupimy się na rozwoju opieki medycznej w Republice Turcji, czyli od lat 20. XX wieku. Jak w większości zmian organizacji państwa, także kwestia opieki zdrowotnej była wzorowana na Zachodzie. 3 maja 1920 roku zostało utworzone Ministerstwo Zdrowia, a pierwszym ministrem został dr Adnan (Adıvar)[1]. W latach 1920-1923 nie było możliwości regularnej rejestracji w zakresie zdrowia, skupiano się na leczeniu ran wojennych i opracowaniu prawodawstwa. W 1923 roku opiekę zdrowotną w Turcji zapewniały rządowe, miejskie i kwarantannowe gabinety lekarskie, małe urzędy sanitarne, 86 zakładów lecznictwa stacjonarnego, 6437 łóżek dla chorych, 554 lekarzy, 69 farmaceutów, 4 pielęgniarki, 560 urzędników służby zdrowia i 136 położnych.

Zmiany nastąpiły w październiku 1923 roku, gdy Ministrem Zdrowia został Refik (Saydam). Wprowadzono mnóstwo ustaw, a niektóre z nich nadal obowiązują . W okresie gdy ministrem był Refik w polityce zdrowotnej obowiązywały cztery zasady:

1. Planowanie, programowanie i zarządzanie usługami zdrowotnymi z jednego źródła;
2. Pozostawienie medycyny prewencyjnej rządowi centralnemu, a medycyny leczniczej samorządom lokalnym;
3. Podniesienie atrakcyjności kierunków medycznych w celu zaspokojenia zapotrzebowania na kadrę zdrowotną, wprowadzenie obowiązkowej służby dla absolwentów szkół medycznych;
4. Inicjowanie programów zwalczania chorób zakaźnych, takich jak malaria, kiła, jaglica, gruźlica i trąd.

Dzięki regulacjom prawnym rozwinęła się koncepcja medycyny prewencyjnej, samorządy były zachęcane do otwierania szpitali, dążono także do tego, by w każdym powiecie był lekarz rządowy. W 1924 roku otworzono zakłady badawczo-lecznicze w 150 powiatach, w 1924 roku otwarto szpitale w Ankarze, Diyarbakır, Erzurum i Sivas, w kolejnych latach zbudowano szpitale w Stambule, Trabzonie i Adanie. W 1936 roku podniesiono wynagrodzenie lekarzom.

Lata 1946-1960

W 1946 roku Naczelna Rada Zdrowia zatwierdziła Pierwszy Dziesięcioletni Narodowy Plan Zdrowia ( Birinci On Yıllık Milli Sağlık Planı). Został on opracowany przez Ministra Zdrowia dr. Behçeta Uza. Plan ten był przygotowany znacznie wcześniej, jednak ze względu na zmiany rządu nie mógł być wprowadzony w życie. Najważniejszym aspektem zmian była zmiana sterowania leczenia z samorządowego na centralny.

Według planu, na każde 40 wsi utworzono ośrodek zdrowia z 10 łóżkami, starano się także by w każdym ośrodku było dwóch lekarzy, urzędnik sanitarny, położna i pielęgniarka wizytująca, a także położne wiejskie i urzędnicy. Liczba zakładów wzrosła z 8 (1945 rok), do 22 (1950 rok), do 181 (1955 rok) i 283 (1960 rok).

W roku 1947 powołano także Laboratorium Kontroli Biologicznej (Biyolojik Kontrol Laboratuvarı) i uruchomiono stację szczepień. Rozpoczęto produkcję szczepionki BCG przeciwko gruźlicy, a w 1948 roku po raz pierwszy wyprodukowano w Turcji szczepionkę przeciwko krztuścowi. 

W 1952 roku powołano Dyrekcję Oddziału Zdrowia Matki i Dziecka, a dzięki międzynarodowej pomocy UNICEF i WHO rok później otwarto Centrum Rozwoju Matki i Dziecka w Ankarze. Ze względu na wysoką śmiertelność noworodków z powodu infekcji, potrzebne było wprowadzenie polityki zwiększenia populacji. By przedłużenie średniej długości życia było możliwe, otwarto nowe ośrodki zdrowia i szpitale położnicze, poczyniono też znaczny postęp w rozwoju zdrowia. Dzięki tym zmianom, zmniejszono śmiertelność noworodków z 233 na 1000 dzieci (1950 rok) do 176 na 1000 (1960). Zmniejszyła się liczba zgonów z powodu gruźlicy ze 150 na 100 000 mieszkańców (1946 rok) do 52 na 100 000 (1960 rok). Zwiększyła się średnia długość życia z 43,6 lat (1950-1955), do 52,1 lat (1960-1965), a nawet do 57,9 lat (1970-1975).

W grudniu 1954 roku Minister Zdrowia podpisał Badania nad Narodowym Programem Zdrowia i Bankiem Zdrowia ( Milli Sağlık Programı ve Sağlık Bankası Hakkında Etütler), które zostały ogłoszone przez dr. Behçeta Uza. Stały się one podstawowym elementem planowania i organizacji opieki medycznej w Turcji. Była to kontynuacja Pierwszego Dziesięcioletniego Narodowego Planu Zdrowia, w którym kraj został podzielony na 7 regionów zdrowotnych (Ankara, Balıkesir, Erzurum, Diyarbakır, İzmir, Samsun, Seyhana). Planowano zwiększenie tej liczby do 16 regionów zdrowotnych (Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Stambuł, İzmir, Konya, Sakarya, Samsun, Seyhan, Sivas, Trabzon, Van). Kluczowe było utworzenie wydziałów medycznych w każdym regionie by zwiększyć liczbę personelu medycznego. W latach 1950-1960 udało się zwiększyć ich liczbę o ponad 100% – lekarzy z 3020 do 8214, pielęgniarek z 721 do 1658, a położnych z 1285 do 3219.

Nie tylko liczba pracowników sektora medycznego powiększyła się, ale także liczba łóżek szpitalnych. W 1950 roku pod Ministerstwo Zdrowia podlegało 118 zakładów medycznych, w których znajdowało się 14 581 łóżek. Natomiast już w roku 1960 liczba zakładów wzrosła do 442, a liczba łóżek do 32 398. Liczba łóżek na 100 000 mieszkańców wzrosła wówczas z 9 do 16,6.

W Narodowym Planie Zdrowia jak i Narodowym Programie Zdrowia celem było odpłatne ubezpieczenie społeczeństwa, tak by możliwe było pokrycie kosztów leczenia osób, które ubezpieczenia nie posiadały. Pokrycie tych kosztów mogło być możliwe, dzięki utworzeniu banku zdrowia, z którego finansowano nie tylko leczenie, ale także produkcję środków medycznych (leki, surowicę, szczepionki), zakup produktów spożywczych i zakładanie firm produkujących jedzenie dla dzieci.

Od 1952 roku zaczęto otwierać szpitale i zakłady opieki zdrowotnej dla ubezpieczonych pracowników. Na następne większe zmiany trzeba było czekać nieco dłużej. W 1961 roku uchwalono ustawę o socjalizacji usług zdrowotnych, która rozpoczęła się w 1963 roku i osiągnęła zasięgiem cały kraj w 1983 roku. By powszechna, ciągła i zintegrowana struktura była możliwa w każdym województwie, konieczne było utworzenie przychodni zdrowia, ośrodków zdrowia, szpitali powiatowych i wojewódzkich. W 1965 roku uchwalono ustawę nr 554 o planowaniu populacji, w której odeszło się od polityki pronatalistycznej (zwiększającej populację) do polityki antynatalistycznej (zmniejszającej populację).

Lata 1965-1990

Problemem okazała się kwestia powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. W 1967 roku powstał projekt ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, niestety nie udało się go wówczas skierować do Rady Ministrów. Temat pojawił się po raz kolejny w 1969 roku w II Pięcioletnim Planie Rozwoju, a w 1971 roku projekt o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym został przesłany do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji. Projekt nie mógł stać się obowiązującym prawem.

Sytuacja zmieniła się w 1982 roku gdy ogłoszono Konstytucję. Zgodnie z artykułem 60. Konstytucji każdy ma prawo do zabezpieczenia społecznego, a państwo podejmuje niezbędne działania i powołuje organizację zapewniającą to bezpieczeństwo. W artykule 56. Konstytucji mowa o tym, że „Państwo nadzoruje i dostarcza kompleksowe usługi dla placówek opieki zdrowotnej z jednego centralnego źródła, dążąc do zapewnienia każdemu społecznemu uczestnikowi długotrwałego życia w zdrowiu fizycznym i psychicznym. Celem jest również zacieśnianie współpracy pomiędzy różnymi sektorami poprzez optymalizację oszczędności i podniesienie efektywności w obszarze zdrowia publicznego”. W artykule 41. dotyczącym ochrony rodziny widnieje zapis o tym, że „w społeczeństwie tureckim fundamentem jest rodzina, a państwo podejmuje niezbędne działania oraz zakłada struktury organizacyjne, które mają na celu zapewnienie spokoju i dobrobytu rodzin, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony matki i dzieci. Państwo prowadzi także edukację w zakresie planowania rodziny i dba o ich realizację”.

W 1983 roku pojawiła się ustawa nr 2827 o planowaniu rodziny rozszerzająca tą poprzednią. Na jej podstawie każdy ma prawo do posiadania rodziny i posiadania tyle dzieci ile chce. W tym celu „Ministerstwo Zdrowia i Pomocy Społecznej powołało specjalną organizację, która miała wytwarzać lub dostarczać środki antykoncepcyjne, lub udostępniać leki osobom w potrzebie. Miało to odbywać się bezpłatnie lub po znacznie niższych kosztach”. Ustawy 4 i 5 dopuszczają sterylizację chirurgiczną (kobiet i mężczyzn) i aborcję do 10 tygodnia ciąży.

Lata 1990-2002

W latach 1992-1993 odbyły się I i II Kongres Zdrowia, które przyspieszyły zmiany w opiece medycznej. W 1992 roku na mocy ustawy 3816 możliwe było ubieganie się o zieloną kartę dla obywateli o niskich dochodach, którzy nie byli objęci ubezpieczeniem społecznym, dzięki czemu osoby te mogły korzystać z opieki zdrowotnej w ograniczonym zakresie.

W 1993 roku Ministerstwo Zdrowia przygotowało „Politykę Zdrowotną Państwa”, która zawierała 5 głównych tematów: wsparcie, zdrowie środowiskowe, styl życia, świadczenie usług zdrowotnych i cele zdrowej Turcji.

Podsumowując zmiany w latach 90., przeprowadzano ważne badania teoretyczne nad ochroną zdrowia, a głównymi aspektami były:

1. Zgromadzenie instytucji zdrowia pod jednym dachem;
2. Utworzenie Powszechnego Ubezpieczenia Zdrowotnego znanego obecnie jako SGK (Genel Sağlık Sigortası);
3. Rozwój świadczeń podstawowej rodzinnej opieki medycznej;
4. Przemianowanie szpitali w autonomiczne przedsiębiorstwa opieki zdrowotnej;
5. Ministerstwo Zdrowia jako struktura planująca i nadzorująca świadczenia zdrowotne oraz dbającą o profilaktykę zdrowotną.

W 2000 roku do ministerstwa po raz kolejny trafił projekt ustawy o Powszechnym Ubezpieczeniu Zdrowotnym, jednakże nie został on sfinalizowany. Na większe zmiany trzeba było czekać aż do wyborów w 2002 roku, w których AKP uzyskała samodzielne rządy. Wybory odbyły się 3 listopada i już16 listopada 58. Rząd ogłosił w swoim pilnym planie działań główne cele w dziedzinie zdrowia, które nazwano „Zdrowiem Dla Wszystkich” (Herkese Sağlık). Do najważniejszych zaliczono:

1. Restrukturyzację administracyjną i funkcjonalną Ministerstwa Zdrowia;
2. Objęcie wszystkich obywateli powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym;
3. Zgromadzenie wszystkich instytucji zdrowia pod jednym dachem;
4. Nadanie szpitalom autonomicznej struktury administracyjnej i finansowej;
5. Przejście na praktyczną medycynę rodzinną;
6. Szczególną wagę zdrowia matki i dziecka;
7. Rozpowszechnienie medycyny prewencyjnej;
8. Zachęcenie sektora prywatnego do inwestycji w zdrowie;
9. Przeniesienie uprawnień na niższe szczeble we wszystkich instytucjach publicznych;
10. Podniesienie liczby pracowników medycznych w kluczowych dla rozwoju regionach;
11. Realizację projektu e-transformacji.

Lata 2003-2011

Nie trzeba było długo czekać na ogłoszenie nowych planów, gdyż już na początku 2003 roku Ministerstwo Zdrowia ogłosiło publicznie Program Transformacji Zdrowia (Sağlıkta Dönüşüm Programı), który dotyczył zmian w ośmiu tematach:

1. Ministerstwo Zdrowia jako organ planujący i kontrolujący;
2. Ogólne ubezpieczenie zdrowotne skupiające wszystkich pod jednym dachem;
3. Powszechny, łatwo dostępny i przyjazny system opieki:
4. Wzmocnienie podstawowej opieki medycznej i medycyny rodzinnej;
5. Efektywny i stopniowy łańcuch dostaw;
6. Przedsiębiorstwa zdrowotne posiadające autonomię administracyjną i finansową;

4. Pracownicy służby zdrowia posiadający wiedzę i umiejętności, a także motywację do pracy;
5. Instytucje naukowe wspierające system;
6. Jakość i akredytacja dla skutecznych usług zdrowotnych;
7. Struktura w racjonalnym zarządzaniu lekami i materiałami;
8. Dostęp do skutecznej informacji o procesie decyzyjnym.

Rok 2003 stał się początkiem znaczących, opartych na badaniach, reform zdrowia przeprowadzonych na całym świecie. Oceniono wszystkie kroki podjęte w służbie zdrowia od początku Republiki i zachowano te, które były sukcesem. Poprawiono kwestie, na które się skarżono, np. kolejki do lekarzy czy bezpieczeństwo pacjentów. Dawne problemy jak brak karetek pogotowia, niski wskaźnik szczepień zostały rozwiązane, a kluczowymi tematami stały się inne kwestie jak zwiększenie liczby łóżek, wdrożenie nowych szczepień. Wzrosły także płace personelu medycznego, opieka zdrowotna rozwinęła się od sektora publicznego po sektor prywatny.

W 2007 roku do programu transformacji zdrowia dodano 3 nowe kwestie, które był owocem kilkuletniej pracy nad reformami:

1. Promocja zdrowia i programy na rzecz zdrowego życia i przyszłości;
2. Wieloaspektowa odpowiedzialność zdrowotna;
3. Usługi zdrowotne, które zwiększą siłę kraju na arenie międzynarodowej.

Makieta Szpitalu Miejskiego Bilkent w Ankarze (zdj. Beata Siewierska-Uluad)

Według rozporządzenia Światowej Organizacji Zdrowia o zapewnieniu każdemu wysokiej jakości opiekę zdrowotną, w latach 2003-2011 w Turcji usługę 112 zaczęto wprowadzać także na wsiach, wyposażono ambulanse w najnowocześniejsze technologie, pojawił się również transport powietrzny i morski. Wzmocniono świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej, zwłaszcza profilaktyki zdrowotnej oraz opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem, a także zapoczątkowano i upowszechniono w całym kraju praktykę medycyny rodzinnej. Dzięki tej polityce zdrowotnej bardzo szybko zmniejszono umieralność noworodków, a satysfakcja z usług zdrowotnych wzrosła z 39% (2003 r.) do ponad 80% (2011 r).

Zmiany dotyczące polityki zdrowotnej zostały docenione nie tylko w kraju, ale także za granicą. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 2011 roku przekazała Ministerstwu Zdrowia pismo, w którym pochwalono zmiany w Turcji dotyczące opieki zdrowotnej. Dyrektor Generalna WHO, Margaret Chan, była pod wrażeniem transformacji w ciągu minionej dekady zwracając uwagę na silne zaangażowanie rządu na rzecz zdrowia społeczeństwa. Szczególną uwagę zwrócono na pozytywne zmiany w obszarach takich jak: współczynnik umieralności matek i noworodków, poziom szczepień oraz wskaźnik palenia tytoniu (tutaj warto dodać, że powstała kampania ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı, czyli Infolinia Rzuć Palenie. W wielu szpitalach istnieją także specjalne oddziały zajmujące się uzależnieniem od tytoniu). Niestety, mimo walki z paleniem, sporo ludzi nadal sięga po papierosy.

Wizja Zdrowia 2023 – Sağlıkta 2023 Vizyonu

Na oficjalnej stronie Ministerstwa Zdrowia możemy znaleźć informację o Wizji Zdrowia 2023. Niestety, nie ma informacji o tym w jakim stopniu udało się spełnić poniższe punkty. Zerknijmy więc na plany, które rząd chciał spełnić:

1. Każdy obywatel kraju jest obywatelem pierwszej kategorii i niezależnie od sytuacji finansowej będziemy monitorować stan zdrowia każdego obywatela przez całe życie: od momentu ciąży, poprzez poród, dorastanie, aż do starości;
2. Wskaźnik umieralności matek wynosił w 2003 roku 61 na 100 000. Udało się go obniżyć do 10 na 100 000 (2015 rok), 8 na 100 000 (2019 rok), 6 na 100 000 (2023 rok). Kraje OECD doszły do takich wyników w ciągu 23 lat;
3. Wskaźnik umieralności dzieci przed pierwszym rokiem życia wynosił 29 na 1000. W ciągu 8 lat udało się go obniżyć do poziomu, do którego kraje OECD doszły w ciągu 30 lat. W 2015 roku wyniósł 7 na 1000 dzieci, w 2019 roku 6 na 1000 dzieci i poniżej 5 na 1000 w roku 2023;
4. Do 2015 roku, do naszej floty 2500 pojazdów ratunkowych,  dodamy 800 nowych w pełni wyposażonych karetek pogotowia ratunkowego. Ponadto usuniemy ambulanse starsze niż 3 lata (według danych MZ, obecnie liczba pojazdów przekracza 5000);
5. Zapewnimy osobom, zwłaszcza niepełnosprawnym, łatwiejszy dostęp do opieki zdrowotnej. Chcemy, by pacjenci mieli dostęp do świadczeń zdrowotnych w ich domach. W 2010 roku rozpoczęliśmy usługę domowej opieki zdrowotnej (Evde Sağlık Hizmetleri). Dzięki niej dotarliśmy do 10 tys. Pacjentów, w 2015 roku chcemy dotrzeć do 150 tys. pacjentów. (Niestety nie udało mi się dotrzeć do aktualnych liczb gdyż usługi te są świadczone przez prowincje);
6. Zaoferujemy osobom starszym opiekę zdrowotną na światowym poziomie. Będą oni zdrowsi i bardziej aktywni, a w razie potrzeby będziemy świadczyć usługi domowe;
7. W modelu Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (Kamu-Özel Ortaklığı) rozwijamy miejskie szpitale, które obejmują instytucje opieki zdrowotnej, jednostki badawczo-rozwojowe, centra zaawansowanych technologii, obszary społeczne, instytucje edukacyjne specjalizujące się w naukach o zdrowiu oraz rozległe tereny rekreacyjne;
8. Będziemy kluczowym krajem w turystyce zdrowotnej dla pacjentów z Europy, Bliskiego Wschodu, Afryki, Azji Centralnej i Rosji.

Tutaj warto dodać dane opublikowane przez USHAŞ (Uluslararası Sağlık Hizmetleri), czyli Międzynarodowe Usługi Zdrowotne, które zostały stworzone przez MZ w 2019 roku. Świadczą oni usługi telefoniczne 24/7 w sześciu językach (angielskim, arabskim, francuskim, niemieckim, perskim oraz rosyjskim). Według danych podanych na stronie, w 2019 roku do Turcji przybyło 701 046 pacjentów. W 2020 roku, ze względu na pandemię, przybyło 407 423 pacjentów, natomiast w 2023 liczba pacjentów wzrosła i wyniosła 670 730. W 2022 roku liczba pacjentów prawie się podwoiła i wyniosła 1 258 382. Dane za rok 2023 są niepełne. Przez 3 pierwsze kwartały do Turcji przybyło 1 026 492 pacjentów. Najczęściej wybieranymi przez zagranicznych pacjentów kierunkami leczenia są następujące specjalizacje kliniczne: ginekologia, choroby wewnętrzne, okulistyka, biochemia medyczna, chirurgia ogólna, stomatologia, ortopedia i traumatologia, choroby zakaźne oraz otorynolaryngologia.

Liczba zagranicznych pacjentów, którzy przybyli do Turcji w celach medycznych (źródło: https://www.ushas.com.tr/saglik-turizmi-verileri/).

Wydatki zagranicznych pacjentów na usługi medyczne w Turcji (źródło: https://www.ushas.com.tr/saglik-turizmi-verileri/).

9. Dzięki współpracy z Radą Szkolnictwa Wyższego YÖK (Yükseköğretim Kurulu), wypełnimy lukę kadrową w służbie zdrowia. Zwiększymy liczbę lekarzy, która wyniosła 130 tys. (2015 rok), do 155 tys. (2019 rok), do 200 tys. (2023 rok). Zwiększymy liczbę pielęgniarek położnych z 238 tys. (2015 rok), do 310 tys. (2019 rok), do 400 tys. (2023 rok). Zwiększymy liczbę pracowników sektora zdrowotnego z 715 tys. (2015 rok) do 853 tys. (2019 rok), do 1 mln 100 tys. (2023 rok).

Patrząc na dane udostępnione w 2021 roku przez MZ, można stwierdzić, że część udało się zrealizować. W roku 2021 Turcja miała 185,5 tys. lekarzy, 232,4 tys. pielęgniarek, a ogólna liczba pracowników służby zdrowia wynosiła 1 251 922 osoby. Ostatnia liczba wygląda dość imponująco, jednak nie przekłada się to na ogólną ilość specjalistów - dane zapewne zostały podniesione poprzez wliczenie wszystkich pracowników do statystyk;

10. Dzięki przyciąganiu wysokiej jakości technologii medycznych do kraju, obywatele będą mogli z nich korzystać po najkorzystniejszych cenach;
11. Wraz z rozwojem usług medycznych, wydatki na opiekę zdrowotną na obywatela wzrosną z 1000 USD w 2015 roku do 1500 USD w 2019 roku i 2000 USD w 2023 roku. Wzrost wydatków nie będzie aż tak odczuwalny, gdyż efektywność również wzrośnie. Wysokiej jakości usługi zdrowotne będą więc zapewnione przy mniejszych wydatkach.

Jako iż plan był pisany na lata przed spadkiem liry tureckiej, był on bardzo realny. Spójrzmy na dane Głównego Urzędu Statystycznego TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Wydatki na opiekę medyczną na obywatela wzrosły, jednak przeliczmy jak sytuacja wygląda w przeliczeniu na dolara amerykańskiego. W 2013 roku wydatki wynosiły 1108 TRY czyli około 550 USD, w 2017 roku wzrosły do 1751 TRY jednak spadły do 500 USD. W latach 2021 i 2022 wydatki wzrosły do odpowiednio 4206 TRY i 7141 TRY jednak spadły do około 450 USD (w latach tych ciężko przeliczyć ile wynosiły w dolarach amerykańskich, gdyż wartość liry szybko się zmieniała. Można jednak stwierdzić, że ostateczny wynik daleki jest od planowanego);

Wydatki na opiekę medyczną na obywatela Turcji podane w lirze tureckiej TL (źródło: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2022-49676)

12. Turcja nadal będzie rozwijać współpracę z innymi krajami w obszarze zdrowia, będzie także liderem światowym;
13. Turcja będzie przewodzić globalnym zmianom i służyć ludzkości w obszarze zdrowia.

Satysfakcja ze służby zdrowia

Jak widać, tureckie władze chcą być nie tylko mocarstwem lokalnym pod kątem siły militarnej, ale być globalnym graczem w sektorze zdrowia. W broszurze udostępnionej przez MZ można przeczytać jak zmieniała się satysfakcja z opieki zdrowotnej wśród obywateli. Jest ogromna przepaść między rokiem 2002 a 2021.

Satysfakcja ze służby zdrowia w Turcji w kolejnych latach; od ciemnoniebieskiego: zadowolony, średnio zadowolony, niezadowolony, brak zdania (Źródło: https://www.saglik.gov.tr/Eklenti/45316/0/siy2021-turkcepdf.pdf, str. 183).

Satysfakcja z opieki medycznej w Turcji plasuje się w średniej krajów OECD, natomiast Polska jest na ostatnim miejscu. Jak widać, Turcja ma sporo do zrobienia by dorównać innym krajom, jednak do obecnego poziomu doszła niezwykle szybko. W następnej części przedstawię jak wygląda opieki zdrowotna „od środka”, opisując platformę rządową oraz swoje doświadczenia z pobytów u lekarzy.

Satysfakcja z opieki zdrowotnej w krajach OECD za rok 2021; kolorem niebieskim zaznaczono satysfakcję w procentach, natomiast czerwoną linią przedstawiono wydatki w stosunku do parytetu siły nabywczej w USD, kolorem czerwonym zaznaczono Turcję.  (Źródło: https://www.saglik.gov.tr/Eklenti/45316/0/siy2021-turkcepdf.pdf , str. 185).

Bibliografia

http://www.saglikturizmi.org.tr/tr/st-donusum/program

https://www.saglik.gov.tr/TR-11492/tarihce.html

https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2022-49676

https://www.saglik.gov.tr/Eklenti/45316/0/siy2021-turkcepdf.pdf

https://www.saglik.gov.tr/tr,59151/112-acil-ambulans-sisteminin-25-yilikutlandi.html#:~:text=Programda%20konu%C5%9Fan%20Bakan%20Koca%2C%201994,kesintisiz%20hizmet%20sunduklar%C4%B1n%C4%B1%20dile%20getirdi.

https://www.ushas.com.tr/saglik-turizmi-verileri/

[1] Późniejszy współpracownik Mustafy Kemala, wspólnie walczyli podczas wojny narodowyzwoleńczej. Jednak już po proklamowaniu Republiki ich drogi się rozeszły, bo Adnan uważał, że w Turcji należy utworzyć system wielopartyjny. Wraz z żoną Halide Edip (Adıvar) wyjechali z Turcji, oficjalnie na leczenie do Szwajcarii, wrócili dopiero po śmierci Atatürka w 1938 roku.