W artykule pragnę podjąć się próby analizy konkurencyjności Turcji na podstawie dostarczonych wskaźników pochodzących z IMD.[1] IMD (International Institute for Management Development) [2] jest niezależną instytucją akademicką, która posiada bliskie stosunki z szeroko pojętym biznesem. Dzięki programom Executive Education, MBA, Executive MBA kierowanym głównie do liderów i szeroko pojętych decydentów, których głównym celem jest  radzenie sobie ze złożonością i zmianami zachodzącymi na świecie, w  tym procesie doradczym, główną rolę odgrywają w nim eksperci, którzy wspomagają i służą wiedzą. Eksperci wspierają głównie w zakresie przejścia do nowego modelu biznesowego, bądź jego ulepszenia. Zadaniem IMD jest równoważenie dobrobytu oraz zwracanie uwagi na wzrost zrównoważonego rozwoju.[3]

Powracając jednak do analizy sytuacji w Turcji, skupiłem się na krótkim okresie 2018 - 2023 z uwzględnieniem dynamiki zmian, jakie zaszły w Turcji jak i na świecie. W tym krótkim okresie miała miejsce pandemia COVID-19, a także wybuchła pełnoskalowa wojna na Ukrainie. Wszystkie te czynniki miały wpływ na gospodarkę, stabilność firm i społeczeństw. W tym artykule przyjrzymy się w jaki sposób czynniki te wpłynęły na konkurencyjność Turcji względem państw regionu. Benchmarkiem, czyli wzorcem testowym, będzie Polska[4] wraz z pozostałymi krajami regionu, takimi jak Bułgaria, Grecja, Rumunia i Izrael.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Jak widzimy na powyższym wykresie (rysunek 1) mimo wojny i pandemii Turcja uzyskała najwyższy wzrost PKB (Produkt Krajowy Brutto) między rokiem 2021 a 2022, co wyniosło wzrost o 86,5 miliardy dolarów. Natomiast Bułgaria i Rumunia doznały stagnacji, co w kontekście pandemii nie było aż takie złe. Jedynie Izrael przy wykorzystaniu swojej pozycji przetargowej oraz niedbania o koszty zakupu szczepionki zdołał w tym samym czasie zaszczepić większość populacji i tym samym uratował gospodarkę, widać to we wzroście PKB w latach 2019-2021.[5] Należy zwrócić uwagę na olbrzymią dysproporcję w kontekście wielkości PKB. Kraje unijne przedstawione na powyższym wykresie poza Polską nie są w stanie konkurować z Turcją pod względem PKB, pomimo iż posiadają dostęp do rynku unijnego oraz związanych z nim dotacji. Należy zwrócić uwagę, iż kraje te prezentują Europę Południową oraz Środkową. Przeważnie borykają się one z brakiem efektywnego wykorzystania środków unijnych, bądź korupcją na szczytach władzy np. Bułgaria[6], albo wciąż próbują odbywać swoją gospodarkę po kryzysie z 2008 roku, jak Grecja[7].

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Natomiast porównując wykres nr 2 z poprzednim wykresem można zauważyć niemal kompletne przeciwieństwo (oczywiście w dużym uproszczeniu).  Jeśli PKB jest wyższy niż PKB na osobę, oznacza to, że ogólna wartość dóbr i usług wyprodukowanych w kraju jest większa niż średnia wartość na osobę. To może sugerować, że kraj ma dużą populację, ale niekoniecznie wysoki poziom zamożności na osobę. Wzrost PKB na osobę może być istotnym wskaźnikiem do oceny poziomu życia i dobrobytu obywateli. Izrael wyróżnia się na tle innych krajów, ponieważ rozwija swoją gospodarkę, inwestując w firmy z branży wysokich technologii, co daje mu przewagę nad innymi. Widać znaczną różnicę między Turcją a Bułgarią, gdzie w 2022 roku dochód na mieszkańca, uwzględniając parytet siły nabywczej, różnił się o 10,100.02 dolarów. W Bułgarii, z populacją 6,465 miliona, taki wynik pokazuje, jak mało rozwijała się ona w porównaniu do Turcji, która wciąż boryka się z poważnymi problemami gospodarczymi i finansowymi.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Zauważyć można, iż w 2021 roku wszystkie kraje zaliczyły wzrost procentowy, lecz jedynie Izrael utrzymał trend wzrostowy. Wśród przedsądowych krajów tylko Polsce udało się utrzymać trend wzrostowy bez spadków w okresie pandemii. Wzrost Turcji był drugimi co do wielkości wzrostem procentowym w 2021 zaraz po Grecji, której wzrost w procentach wyniósł 34,08.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Na wykresie (rysunek 4) widać, że w okresie 2018-2022 wszystkie omawiane kraje, z wyjątkiem Bułgarii i Grecji, miały deficyt. Największy deficyt podczas pandemii miały Izrael, Grecja i Rumunia. Turcja miała natomiast stosunkowo stabilny deficyt względem PKB. Stabilny deficyt może wskazywać na dobre zarządzanie budżetem państwa, ale niewielka ingerencja w rynek w tym okresie mogła prowadzić do zmniejszenia liczby tureckich przedsiębiorstw, co w przyszłości mogło wpłynąć na spadek konkurencyjności kraju.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Wskaźnik odnośnie unikania opodatkowania – im wyższy, tym mniejszy wpływy do budżetu państwa. Najwyższą tendencje wykazuje Izrael ze względu na wysokie podatki. Pozostałe państwa prócz Bułgarii oscylują między 3,69 a 4,53. Turcja wypadła przedostatnia w tym wskaźniku, może wykazać się przez to większym zaufaniem do państwa.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Wśród wszystkich wymienionych państw na powyższym wykresie Turcja nie wyróżnia się niczym szczególnym względem innych badanych krajów. Jednakże od 2020 roku można zauważyć znaczącą poprawę, gdyż turecki protekcjonizm obniżał się pod względem pozostałych krajów znacząco prócz Polski w 2022 roku. Dokładnie widać to w poniższej tabeli. [8]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Rysunek 7 Równe szanse

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Z pozoru można stwierdzić, iż Turcja względem innych krajów na powyższym wykresie prezentuje się umiarkowanie, lecz po dokonaniu obliczeń, które zostały dokonane w poniższej tabeli, można zauważyć, iż Turcja ma najgorszy wynik spośród wybranych krajów poza Polską.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Rysunek 8 Korzystanie z dużych zbiorów danych i analizy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Można zauważyć na powyższym wykresie, iż progu wykrzesania dużych zbiorów danych i analizy przez firmy oscylowała w granicach od 6,7 do 4,3 punktów i żadna nie przekroczyła progu 4 punktów prócz Bułgarii w roku 2018. Najwyższy wynik zauważyć można u Izraela z wymienionych wcześniej przykładów.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Na powyższym wykresie można zauważyć tą samą tendencję co na wykresie „Korzystanie z dużych zbiorów danych i analizy”.  Czym wyższa cyfryzacja firm tym samym większe wykorzystanie zasobów płynących z danych oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii jak choćby rozwiązań chmurowych[9] czy Sztucznej inteligencji (AI). [10]

Rysunek 10 Całkowite wydatki na badania i rozwój (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie  https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

Wśród krajów wydających najwięcej na badania i rozwój względem PKB zajmuje Izrael. Wśród pozostałych krajów nie licząc Izraela Turcja plasuje się dopiero na trzecim miejscu.

Podsumowując:

Turcja wyróżnia się na tle regionu większą konkurencyjnością pod różnymi względami, lecz wśród badanych krajów nie jest w stanie konkurować z Izraelem. Konkurencyjność Turcji można porównać jedynie do Polski, gdyż oba kraje dysponują podobnym potencjałem. Jednakże Turcja, posiadająca olbrzymie zasoby ludzkie oraz terytorialne, dręczona ciągłym kryzysem gospodarczym, ma potencjał, by stać się mocarstwem regionalnym w kontekście gospodarczym. Musi jednak uporać się ze swoimi problemami gospodarczymi. Nie jest zaskoczeniem, iż Turcja wypada lepiej, porównując ją do sąsiadów takich jak Grecja, Bułgaria i Rumunia, gdyż posiada znacząco większe zasoby.

[1] https://worldcompetitiveness.imd.org/ (dostęp: 26.04.2024)

[2] https://www.prawo.pl/biznes/ranking-konkurencyjnosci-slaby-wynik-polski,515733.html  (dostęp: 26.04.2024)

[3] https://www.imd.org/about/why-imd/ (dostęp: 26.04.2024)

[4] „W języku polskim to również punkt odniesienia, wzorzec, norma. W biznesie natomiast jego ideą jest porównywanie się z najlepszymi graczami na rynku w taki sposób, by na podstawie ich wyników wyznaczać cele strategiczne i szukać obszarów rozwoju dla firmy.” https://wskaznikihr.pl/biblioteka/co_to_jest_benchmarking_i_do_czego_sluzy_czyli_jak_62cb1713  (dostęp: 26.04.2024)

[5] https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/swiat/artykuly/8145328,premier-netanjahu-izrael-kupi-miliony-szczepionek-pfizera-do-2022-roku.html (dostęp: 26.04.2024)

[6] https://antykorupcja.gov.pl/ak/aktualnosci/10765,KE-Bulgaria-i-Rumunia-nie-radza-sobie-z-korupcja.html (dostęp: 26.04.2024)

[7] https://mises.pl/artykul/sieron-jakie-sa-prawdziwe-przyczyny-greckiego-kryzysu (dostęp: 26.04.2024)

[8]  Sposób liczenia w tabeli: różnica między wynikiem Turcji w danym okresie a wynikiem danego państwa np.: (Wartość_Bułgariaii_2018 - Wartość_Turcji_2018)

[9] „Chmura obliczeniowa, cloud computing, chmura – pod tymi nazwami kryje się nowoczesny model przetwarzania danych, który umożliwia korzystanie z zaawansowanych systemów informatycznych za pośrednictwem łącza internetowego, bez konieczności zakupu drogich licencji.” https://startup.pfr.pl/pl/aktualnosci/rozwiazania-chmurowe-jak-wprowadzic-uslugi-chmurowe-do-firmy/  (dostęp: 26.04.2024)

[10] Artificial Intelligence – AI) próbuje się definiować jako dziedzinę wiedzy obejmującą m.in. sieci neuronowe, robotykę i tworzenie modeli zachowań inteligentnych oraz programów komputerowych symulujących te zachowania, włączając w to również uczenie maszynowe (ang. machine learning), głębokie uczenie. https://www.gov.pl/web/ai/czym-jest-sztuczna-inteligencja2   (dostęp: 26.04.2024)