Bałkany stanowią istotny obszar dla tureckiego biznesu, który aktywnie angażuje się w realizację różnorodnych projektów infrastrukturalnych oraz podejmuje inwestycje bezpośrednie, zwłaszcza w takie sektory jak: bankowość, energetyka i produkcja odzieżowa. W ostatnich latach zaobserwować można znaczący wzrost eksportu produktów tureckich właśnie na Bałkany.
Istotnym atutem jest bliskość Bałkanów do rynków unijnych oraz ułatwienia w handlu z UE, z tych powodów właśnie ten obszar przyciąga tureckich inwestorów. Turcja podpisała umów o wolnym handlu z Macedonią Północną, Bośnią i Hercegowiną, Albanią, Serbią, Czarnogórą i Kosowem, co dodatkowo wspiera wymianę handlową. Wzrost eksportu tureckiego szczególnie zauważalny jest w przypadku Serbii. Turcja jest również ważnym partnerem handlowym dla Bośni i Hercegowiny, Albanii oraz Kosowa. Turcja stanowi ważnego partnera także dla państw bałkańskich. Inwestycje infrastrukturalne, takie jak budowa lotniska w Prisztinie czy kompleksu hydroelektrowni w Albanii, przyczyniają się do rozwoju regionu. Mimo że plany dotyczące współfinansowania nowych projektów infrastrukturalnych na Bałkanach przez Turcję nie zostały zrealizowane, inwestycje tureckie nadal odgrywają kluczową rolę w rozwoju gospodarczym regionu[1].
Już od lat 90. Turcja intensywnie rozbudowywała sieć placówek edukacyjnych na Bałkanach, co cieszyło się szczególnie dużą popularnością w Albanii, Kosowie i Macedonii Północnej. Po nieudanym puczu w 2016 roku, Turcja przeprowadziła reorganizację swoich narzędzi soft power, marginalizując instytucje związane z ruchem Gülena na rzecz tych wspieranych przez państwo i partię rządzącą (TIKA, Instytut Yunus Emre czy Diyanet). To spowodowało napięcia między Ankarą a niektórymi państwami regionu, które sprzeciwiały się żądaniom ekstradycji osób związanych z Ruchem Gülena.
Promowanie umiarkowanego islamu jest istotnym elementem obecności Turcji na Bałkanach, szczególnie po zamachach na World Trade Center w 2001 roku, co miało duże znaczenie dla Zachodu. Turcja aktywnie działa w celu przeciwdziałania radykalizacji, popierając umiarkowane podejście do religii. W tym kontekście Diyanet odgrywa kluczową rolę, oferując wykształcenie dla imamów na tureckich uczelniach i wspierając szkoły teologiczne w regionie.
Po upadku Jugosławii, równowaga w Bałkanach uległa znaczącym przemianom. W latach 90. W regionie tym miały miejsce konflikty i czystkach etnicznych, a obecne zaprowadzenie pokoju i stabilności było możliwe jedynie dzięki interwencji międzynarodowej. Po ogłoszeniu niepodległości przez Czarnogórę w 2006 roku a następnie przez Kosowo w 2008 roku, granice nowo powstałych państw w regionie stały się stały się nieodzownym elementem krajobrazu Bałkanów. Ważnymi filarami polityki Turcji na Bałkanach są wysoki poziom dialogu politycznego, zapewnienie bezpieczeństwa dla wszystkich, maksymalna integracja gospodarcza oraz zachowanie wieloetnicznych, wielokulturowych i wieloreligijnych struktur społecznych. Te cztery podstawowe zasady są kształtowane przez zasady „własności regionalnej” i „inkluzywności”. Głównym celem jest przyspieszenie istniejącej współpracy poprzez tworzenie obszarów wspólnego zainteresowania między krajami regionu oraz osiągnięcie wszechstronnej integracji regionalnej. Takimi płaszczyznami miały być szkoły Gülena[1], które pełniły rolę narzędzi soft power w polityce tureckiej. Turcja, będąca krajem bałkańskim, przywiązuje wielką wagę do swoich relacji bilateralnych z krajami regionu i dąży do utrzymania dobrych stosunków ze wszystkimi. Relacje dwustronne opierają się na szacunku dla niepodległości, suwerenności i integralności terytorialnej, unikając ingerencji w sprawy wewnętrzne i rozwijając się na bazie historycznych więzi i zasady dobrego sąsiedztwa.
Historyczne powiązania między narodami Turcji a krajami bałkańskimi są nadal żywe. Istnieją społeczności tureckie oraz pokrewne grupy etniczne w krajach bałkańskich, podobnie jak bałkańscy obywatele w Turcji. Z tego powodu każdy kryzys na Bałkanach ma bezpośredni wpływ na Turcję, co podkreśla znaczenie utrzymania pokoju i stabilności w regionie. Turcja uznaje znaczenie obecności międzynarodowej, szczególnie w Kosowie i Bośni i Hercegowinie, dla umocnienia struktur państwowych oraz regionalnej stabilności, dlatego aktywnie uczestniczy we wszelkich inicjatywach międzynarodowych w tym obszarze.
W okresie od czerwca 2009 roku do czerwca 2010 roku Turcja pełniła rolę przewodniczącej w Regionalnej Radzie Współpracy (RCC), będącej operacyjnym ramieniem SEECP. Głównym celem RCC jest rozwijanie współpracy regionalnej w Europie Południowo-Wschodniej oraz promowanie integracji tego regionu z europejskimi i euroatlantyckimi strukturami. Turcja, jako jednen z założycieli RCC, ma znaczny wkład w budżet i odgrywa istotną rolę w realizacji wspólnych projektów regionalnych. Konkretne przykłady zaangażowania Turcji w utrzymanie dobrych relacji to mechanizmy konsultacji trójstronnych, które obejmują współpracę między Turcją, Bośnią i Hercegowiną oraz Serbią, a także między Turcją, Bośnią i Hercegowiną oraz Chorwacją. Te mechanizmy, uznane w regionie za skuteczne narzędzia budowania zaufania, mają na celu wzmacnianie pokoju, stabilności i dobrobytu w Bośni i Hercegowinie, a także przyczyniają się do kształtowania bardziej stabilnego otoczenia w całych Bałkanach. Dotychczas ministrowie spraw zagranicznych Turcji, Bośni i Hercegowiny oraz Serbii spotkali się już sześciokrotnie w ramach tych konsultacji[1].
[1] https://www.mfa.gov.tr/relations-with-the-balkan-region.en.mfa (dostęp: 03.03.2024)
[1] https://euroislam.pl/szkoly-gulena-islamizacja-przez-edukacje/ (dostęp: 09.04.2024)
[1] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2022-11-22/meska-przyjazn-aktywnosc-turcji-na-balkanach-zachodnich (dostęp: 03.03.2024)
